[ Pobierz całość w formacie PDF ]

fiet vel caupo, vel faber, ąuibus artibus aliąui satis
niektórzy trudniąc się w tych zawodach zapewniają
swojej rodzinie egzystencję i odpowiedni dobrobyt i
commode familiam suam sustentant, opibusąue augent?
pomnażają bogactwo? Ale zarzucisz: Zarobku jest tysiąc
sposobów, lecz jedna jest tylko droga zbawienia. 
Sed dices: Quaestus mille sunt artes, unica salutis via.
Bardzo słusznie, z pewnością powtarzają to powiedzenie
Recte sane dictum, ab iis prae-sertim, qui ad hanc vel
ci zwłaszcza, którzy chcieliby zmuszać innych do
postępowania drogą raczej taką niż inną. Bo w rzeczy
illam cogere vellent: nam si plures essent, ne cogendi
samej, gdyby tych dróg było więcej, nikt by nie znalazł
nawet zmyślonej przyczyny do zniewalania innych. Jeżeli
ąuidem inveniretur praetex-tus. Quod si ego secundum
ja zatem zgodnie z nauką świętej geografii prostą drogą z
geographiam sacram recta Hierosolymas totis viribus
całych sił zmierzam do Jerozolimy, czemuż odbieram
chłostę za to, że przypadkowo nie w koturnach, albo że
contendo, cur yapulo quod non cothurnatus forsan, vel
nie według ścisłego rytuału wymyty lub ostrzyżony tamże
podążam; albo że żywię się mięsem w czasie podróży
certo modo lotus vel tonsus incedo; quod carnibus in
bądz
też używam
itinere vescor, vel victu utor 25
25
stomacho et valetudini commodo; quod hinc inde aliąua
diverticula vito, quae mihi videntur in praecipitia vel
vepreta deducere? vel inter varios, qui ejusdem viae sunt et
eodem tendentis, calles eum seligo qui minime sinuo-sus
pokarmu dogodnego zdrowiu i żołądkowi; albo że tu i
coenosusve apparet? Quod illi minus modesti, hi ówdzie wystrzegam się wędrować po niektórych ma-
nowcach na przełaj, ponieważ wydaje mi się, że mnie z
morosiores, visi sunt quam quibus me libenter vellem
właściwej drogi zwiodą w przepaść lub haszcze; albo że
wśród wielorakich ścieżyn tego samego szlaku i pro-
adjungere comitem; vel quod habeo vel non habeo mi-
wadzących do tego samego celu wybieram taką, która
tratum vel alba stola indutum itineris ducem? Nam
wydaje mi się jak najmniej kręta oraz błotnista; albo że
jednych uważam za zbyt mało obyczajnych, drugich za
profecto si recte rem reputemus, hujusmodi plerum-que
zbyt mrukliwych, by się móc do nich chętnie przyłączyć
jako towarzysz w podróży i albo że mam, albo że nie mam
sunt minoris momenti res, quae fratres Christianos de
przewodnika w drodze z infułą na głowie lub przybranego
summa religionis eadem et recte sentientes tam acriter
w białą szatę? W rzeczywistości bowiem, jeżeli tylko
rozważymy tę sprawę tak, jak należy, to po największej
committunt, et quae salva religione et animarum salute,
części niepomiernie mniejsze mają znaczenie tego rodzaju
szczegóły, które do tak zaciekłej walki podniecają brać
modo absit superstitio vel hypocrisis, possint vel
chrześcijańską, w najważniejszych zagadnieniach religii
observari vel omitti.
mającą te same-zgodne i słuszne zapatrywania, a których,
bez naruszenia w niczym samej religii i zbawienia duszy,
Verum demus zelotis, et omnia quae sua non sunt
można, byleby nie było w tym żadnej domieszki zabobonu
ani obłudy, z równym powodzeniem przestrzegać, jak i za-
damnantibus, ex his circumstantiis diversas et in diver-sa
niechać.
tendentes naści vias; quid tandem proficiemus? Uni-ca ex
Jeżeli jednak staniemy nawet na stanowisku zelotów, że
z takich okoliczności zewnętrznych powstają różne i w
his revera salutis sit via. Yerum inter mille, quas homines
różnych kierunkach wiodące drogi, to i co właściwie przez
ingrediuntur, de recta ambigitur: nec cura reipublicae, nec to w końcu zyskamy? Jedna jedyna musi z nich przecież
prawdziwa być droga zbawienia. Ale ponieważ zachodzi
legum condendarum jus, illam quae ducit ad coelum
wątpliwość, która spośród tysiąca owych dróg, na jakie
wstępują ludzie, jest drogą właściwą, dlatego ani troska o
viam, magistratu! certius detegit, quam suum privato
dobro państwa, ani prawo uchwalania ustaw nie odkrywa
studium. Debile traho corpus et gravi 26 urzędowi z większą pewnością tej drogi, która naprawdę
prowadzi do nieba, niżeli każdemu poszczególnemu
człowiekowi jego usilne w tej mierze własne
poszukiwanie. Ułomne dz
wigam ja ciało i wycieńczone
ciężką chorobą, na którą, załóż-
26
morbo languidum, cujus unicam eamąue ignotam po- my, jest tylko jedno, a do tego nieznane lekarstwo. Czy
więc z tego powodu ma być obowiązkiem urzędu, żeby
namus esse medelam. Ideone magistratus est praescri-
przepisał takie lekarstwo, ponieważ jest ono jedno jedyne,
a ponadto wśród tylu innych  nieznane? Jeśli więc jeden
bere remedium, quia unicum tantum est, idąue inter tot
jedyny pozostaje mi sposób uratowania swego życia od
varia ignotum? Ideone ąuia unicum quo mortem evitem
śmierci, czy stąd wynika, że to wszystko, co mi każe urząd
czynić, będzie mi gwarantować bezpieczeństwo? Co
mihi agendum restat, id quod jubet fieri magistratus erit
wszyscy ludzie z osobna przez gorliwe poszukiwania,
tutum? Quae a singulis studio, consilio, judicio,
przez wspólne narady, krytyczną ocenę, przez rozmyślania
oraz w szczerości ducha powinni badawczo ustalać, tego
cogitatione et sincera mente indaganda, ea non uni alicui
nie można oddawać pod dowolne orzeczenie jakiegoś
hominum sorti, tanquam ipsi propria, tri-buenda sunt.
jednego człowieka, jak gdyby rzecz stanowiła jego
wyłączny przywilej. Książęta rodzą się wprawdzie swą
Nascuntur principes potestate superiores, natura vero
władzą wyżsi od innych, ale naturą równi reszcie
aequales reliquis mortalibus, nec regnandi jus vel peritia śmiertelnych, i ani prawo, ani sztuka panowania nie
pociągają koniecznie za sobą pewnego rozeznania w
secum trahit aliarum rerum certam co-gnitionem, nedum
innych rzeczach, a już tym mniej w dziedzinie prawdziwej
religii, bo gdyby tak było istotnie, jak w takim razie
religionis verae: si enim ita esset, qui fit quod de rebus
wytłumaczyć zjawisko, że na gruncie religii tak krańcowo
religionis tam in diversum abeunt terrarum domini? Sed
różnią się władcy tej ziemi? Ale załóżmy jako rzecz
prawdopodobną, że panującemu lepiej jest znana droga
demus verosimile esse, viam ad vitam aeternam principi
zbawienia niżeli poddanym albo przynajmniej, że wobec
esse quam subditis notiorem: vel saltem tutius
niepewności powszechnie występującej w tym względzie,
bezpieczniej i dogodniej jest słuchać jego rozkazów.
commodiusve esse in hac rerum incer-titudine illius
Zarzucisz więc może, że gdyby rozkazał ci panujący,
mandatis obtemperare. Dices igitur: Ań si te juberet [ Pobierz całość w formacie PDF ]