[ Pobierz całość w formacie PDF ]

potocznego, tradycji itd.
WysunÄ…Å‚ on tedy Trzy Argumenty Sceptyczne:
1. zmysły są zawodne
2. nie ma dostatecznie wyraz
nej granicy między jawą, a snem
3. jesteśmy być może we władzy Ducha Kusiciela, który umyślnie wprowadza nas w błąd.
" Argument 1 i 2  Kartezjusz chciał znalez
ć pewność przez usunięcie wszelkich wątpliwości. Po wysunięciu
dwóch pierwszych argumentów uznał, że zawieszeniu ulega ważność wszelkiej wiedzy za wyjątkiem logiki
i matematyki.
" Argument 3 - Gdyby poprzestał na tych dwóch argumentach, Kartezjanizm stałby się czymś podobnym do
XIX-wiecznej odmiany pozytywizmu  logicyzmu, albo matematyzmu; jednak wysuwajÄ…c trzeci argument
który, jak sądził, pozwala zawiesić również ważność twierdzeń logiki i matematyki, wyszedł poza
pozytywizm antycypujÄ…c14 XX-wiecznÄ… filozofiÄ™ husserlowskÄ….
Kartezjański sceptycyzm miał charakter metodyczny, tzn. wątpienie było środkiem, który miał prowadzić do
osiągnięcia wiedzy pewnej, podczas gdy sceptycyzm klasyczny zmierzał do pokazania niemożliwości poznania
prawdy, osiągnięcia pewności itd.
 Pozostało mi tylko wątpienie, ale wątpiąc myślę ;  aby myśleć muszę być ;  ale kim jestem? np.  czy
jestem istotą cielesną? ;  nie ma pewności, że jestem istotą cielesną, że istnieją inni ludzie, świat zewnętrzny
itd. ;  jedyną prawdą pewną jest to, że myśląc mam gwarancję istnienia jako substancja myśląca .
Kartezjusz doszedł zatem co najwyżej do prawdy treściowo pustej, by móc wyjść poza jej ramy,
spróbował najpierw dowieść istnienia Boga.
Dowód:
 Mam w umyśle ideę substancji doskonałej. Sam jako niedoskonały, bo np. wątpiący, nie
mógłbym jej wytworzyć, ale ją mam. Musi zatem istnieć byt doskonały, który mi ją w umysł wszczepił .
Pozwolił to Kartezjuszowi wypracować gwarancję prawdy: Bóg jako doskonały, nie obdarzyłby
mnie takimi władzami poznawczymi, które przy właściwym posługiwaniu się nimi, wprowadzały by mnie w
błąd, lecz takimi, które przy właściwym użyciu dają mi możliwość poznania prawdy. Bóg staje się gwarantem
prawdy, a jej kryterium  otrzymana od niego, wszczepiona w umysł jasność, konieczność, pewność
przeżywanych treści.
Problemem jest, jak w takim razie wytłumaczyć, skąd się biorą błędy i grzechy, tak, by nie obciążać za nie
odpowiedzialnością Boga, a człowiekowi dać możliwość poznania prawdy i uniknięcia grzechu.
Kartezjusz odróżnił zatem wolę i rozum; rozum był zdolnością wyobrażania i tworzenia pojęć, wola zaś była
zdolnością podejmowania decyzji, wyborów, formułowania sądów i ocen. Rozum sam jest neutralny wobec
prawdy i fałszu, rzecz w tym, że kompetencje jego są dość ograniczone, natomiast wola ma zasięg
nieograniczony. Aby uniknąć błędów i grzechów należy w swoich decyzjach i wyborach nie wychodzić poza
granice rozumu. Kryterium pozostawania w granicach rozumu jest to jasność, oczywistość poznawanej prawdy.
Korzystając z boskiej gwarancji, Kartezjusz uznał, że da się dowieś posiadania cielesności istnienia innych
ludzi, świata zewnętrznego, niektórych praw nim rządzących, podstawowych zasad moralnych. Doszedł do
wniosku, że istnieją trzy rodzaje substancji:
14
antycypacja  wyprzedzanie, przewidywanie, zakładanie czegoś jeszcze nie istniejącego; pogląd jeszcze nie udowodniony, ale
słuszny i znajdujący póz
niej swoje potwierdzenie.  łac. anticipare: uprzedzać, poprzedzać
22
1. substancje cielesne  których atrybutem jest rozciągłość.
2. substancje duchowe  których atrybutem jest myślenie.
3. substancja boska  której atrybutem jest nieskończoność.
Kartezjusz był nominalistą, tzn. uważał, że istnienie substancji wyczerpuje się w ich atrybutach. Jeśli tak jest,
to substancje te, np. 1 i 2 są zasadniczo różne i nie wiadomo, co mogłoby być podstawą dla ich wzajemnej
komunikacji, całościowej integralności itd. Jest to tzw. problem komunikacji wzajemnej i całościowej
integralności na poziomie jednostki ludzkiej (całościowa integracja duszy i ciała) i na poziomie świata. W
związku z tym, Kartezjusz proponował następujące rozwiązanie: to, co się dzieje w duszy nie może wpływać na
to, co dzieje się w ciele i odwrotnie; ale kierunek zmian dokonujących się w duszy może wpływać na kierunek
zmian dokonujÄ…cych siÄ™ w ciele i odwrotnie.
Komentarz krytyczny:
" Pewność, oczywistość, jasność itd. przekazywanej treści nie musi być koniecznie gwarancją jej
prawdziwości.
" W rozumowaniu Kartezjusza wydaje się tkwić błędne koło, gdyż przyjmując myślenie za gwarancję
istnienia jaz
ni, albo substancji myślącej, założył już, że oczywistość, wyraz
ność przeżycia treści gwarantuje
jej prawdziwość. Następnie korzystając z tego, dowiódł istnienia Boga, a ten zagwarantował mu
prawdziwość wspomnianego kryterium.
" Wątpliwości budzić może również Kartezjański dowód na istnienie Boga, np. trudno dowieść, że posiadanie
przez nas wyobrażenia bytu doskonałego odpowiada doskonałości bytu.
" Mimo deklaracji Kartezjusza, że zawiesza on ważność całej dotychczasowej wiedzy, w swym rozumowaniu
zgodnie z którym aby myśleć, muszę istnieć jako substancja myśląca, zachowuje on arystotelesowskie
rozumienie pierwotności substancji w stosunku do wszystkich innych kategorii; tymczasem daje się
pomyśleć (czyni tak np. Fichte), że czyn, akt jest pierwotny, a substancja jego wytworem.
" Możliwość spełnienia wymogu wszechogarniania staje pod znakiem zapytania ze względu na:
wskazywanie przez niego ograniczoności rozumu ludzkiego,
luki w sposobie dowodzenia kolejnych praw,
jednolitość świata - realizację tego założenia pod znakiem zapytania stawia radykalna
odmienność różnych substancji  tak na poziomie makro- i mikrokosmosu; nie wiadomo jak substancje
te mogą oddziaływać na siebie, wzajemnie się komunikować i determinować.
" Również proponowane objaśnienie wpływania na siebie duszy i ciała obarczone jest błędem logicznym.
" Możliwość wolności ugruntowuje Kartezjusz już w samym akcie wątpienia; ugruntowanie to jednak
dokonane jest przy zawieszeniu ważności sądów na temat włączania mojej jaz
ni w świat zewnętrzny, jego
determinizmy itp. Póz
niej jednak, Kartezjusz rekonstruuje porządek świata wraz z jego determinizmami, i
wówczas wolność i indywidualność mogą wydawać się wątpliwe.
" Można sądzić, że ponieważ szereg dalszych kroków w rozumowaniu Kartezjusza jest wątpliwych, to
paradoksalnie obraca się to na korzyść kartezjańskiego uzasadnienia wolności.
Nowatorskość i znaczenie filozofii Kartezjusza:
‘ PodkreÅ›lajÄ…c odrÄ™bność substancji duchowych i cielesnych, Kartezjusz de facto zakwestionowaÅ‚ wczeÅ›niej
bezkrytycznie przyjmowaną tezę o tożsamości bytu i myślenia. [ Pobierz całość w formacie PDF ]