[ Pobierz całość w formacie PDF ]

i akcyzowy.
Uzyskane głównie za pośrednictwem podatków dochody, rząd przeznacza na pokrycie
wydatków związanych z finansowaniem działalności nieprodukcyjnej (szkolnictwa, służby
zdrowia), działań interwencyjnych państwa (np. subwencji dla inwestycji rządowych) oraz z
dofinansowaniem świadczeń socjalnych (rent, emerytur).
Wydatki budżetowe dzielą się na realne i transfery. Wydatki realne dotyczą zakupu
produktów i usług przez administrację państwową (np. zakup lekarstw dla szpitali). Należą do
nich również płatności za usługi dla urzędników administracji, nauczycieli
i lekarzy.
Transfery są to płatności rządu na rzecz różnych jednostek gospodarczych bez wzajemnego
świadczenia usług z ich strony. Zaliczamy do nich dopłaty do emerytur i rent, zapomogi dla
biednych itp. Transfery rządowe dotyczą również subwencji udzielanych budżetom lokalnym,
przedsiębiorstwom państwowym lub komunalnym oraz prywatnym firmom. Celem subwencji
jest dofinansowanie niektórych rodzajów produkcji, zwiększanie zdolności eksportowych,
ochrona miejsc pracy, stabilizacja koniunktury.
Polityka fiskalna nie jest jednak jedynym sposobem oddziaływania na gospodarkę. Innym
i nie mniej potężnym jest polityka monetarna, polegająca na zmianie podaży pieniądza w celu
osiągnięcia zamierzonych celów gospodarczych.
Polityka monetarna (pieniężna) jest rodzajem polityki gospodarczej, a polega na
kształtowaniu podaży pieniądza.
Bank centralny określa warunki funkcjonowania rynków finansowych, czyli wpływa na
podaż funduszy kredytowych i popyt na nie. Inaczej mówiąc, bank centralny wpływa na ceny i
rozmiar kredytów, a to określa wielkość podaży pieniądza. W ten sposób bank dąży do takiego
ustawiania gospodarki, aby osiągnęła produkcję przy pełnym zatrudnieniu czynników
wytwórczych i bez inflacji.
Istnieją trzy najważniejsze narzędzia polityki monetarnej:
1) operacje otwartego rynku, które polegają na zakupie i sprzedaży papierów wartościowych
bankom i szerokiej publiczności. Kupując na otwartym rynku papiery wartościowe bank
centralny przyczynia się do zwiększania rezerw w bankach i ilości pieniądza w obiegu,
gdyż za kupowane papiery wartościowe bank płaci pieniądzem. Prowadzi to do wzrostu
udzielanych kredytów przez banki, czyli do wzrostu podaży pieniądza, obniżając
jednocześnie stopę procentową. Sprzedaż na otwartym rynku papierów wartościowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
prowadzi do przeciwnych rezultatów. Banki i ludzie płacą pieniędzmi za papiery
wartościowe, czyli możliwości udzielania kredytów przez banki ulegają ograniczeniu, co
prowadzi do zmniejszenia podaży pieniądza i podwyższenia stopy procentowej;
2) wyznaczanie stopy rezerw obowiązkowych, która determinuje wielkość kredytów
udzielanych przez banki. Jeżeli stopa rezerw obowiązkowych rośnie, to większa część
depozytów musi pozostawać w skarbcu jako rezerwa obowiązkowa. Pozostaje więc mniej
środków do udzielania kredytów, co prowadzi do ograniczenia podaży pieniądza. Obniżenie
stopy rezerw obowiązkowych zwiększa ilość kredytów udzielanych przez banki, co
sprawia, że podaż pieniądza w gospodarce rośnie;
3) określanie stopy redyskontowej, która jest ceną za kredyty zaciągane w banku centralnym.
Określanie tej stopy wpływa na wielkość kredytów udzielanych przez banki. Niższa stopa
umożliwia łatwiejsze zaciąganie kredytów przez banki, czyli prowadzi do wzrostu ich
rezerw, a przez to zwiększa wielkość udzielanych przez nie kredytów. Prowadzi to,
oczywiście, do wzrostu podaży pieniądza. Podwyższeniu stopy redyskontowej towarzyszy
zmniejszenie podaży pieniądza.
4.10.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega polityka fiskalna państwa?
2. Jakie są instrumenty polityki fiskalnej państwa?
3. Czym charakteryzują się poszczególne instrumenty polityki fiskalnej?
4. Na czym polega polityka monetarna państwa?
5. Jakie są narzędzia polityki monetarnej?
6. Czym charakteryzują się poszczególne narzędzia polityki monetarnej?
4.10.3. 
wiczenia

wiczenie 1
Podane poniżej rodzaje wydatków budżetowych przyporządkuj do dwóch grup: wydatków
realnych i transferów, wpisując w odpowiednie miejsce symbol R lub T.
1.& Zakup sprzętu medycznego dla szpitali.
2.& Dopłata do czynszów mieszkaniowych.
3.& Wynagrodzenie pracowników straży miejskiej.
4.& Wypłata zasiłków rodzinnych.
5.& Dopłata do cen płodów rolnych.
6.& Budowa portu lotniczego.
7.& Dopłata do rent i emerytur.
8.& Dotacje na utrzymanie i modernizację infrastruktury kolejowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować materiał nauczania,
2) przeczytać uważnie przykłady podane w ćwiczeniu,
3) dokonać ich analizy,
4) ustalić, które z twierdzeń należy do wydatków realnych, a które do transferów,
5) wpisać w miejsca wykropkowane R lub T zgodnie z poleceniem zawartym w ćwiczeniu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41

wiczenie 2
Uzupełnij w tekście luki, wpisując prawidłowe odpowiedzi w miejsca wykropkowane.
Wzrost stopy oprocentowania kredytów powoduje & & & & & & kosztów zaciągania
kredytów przez banki komercyjne w banku centralnym, a tym samym zachęca je do trzymania
& & & & & & & . rezerw dobrowolnych. Wzrost rezerw dobrowolnych & & & & . podaż
kreowanego pieniądza. Obniżenie stopy oprocentowania kredytów & & & & & & . cenę
kredytów i wpłynie na & & & & & & & & . popytu na pieniądz.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeczytać uważnie treść ćwiczenia,
2) przeanalizować materiał nauczania,
3) wyszukać w materiale nauczania niezbędne informacje,
4) uzupełnić luki w tekście, wpisując poprawne odpowiedzi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
4.10.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) scharakteryzować zadania polityki fiskalnej?
2) rozróżnić narzędzia polityki fiskalnej?
3) scharakteryzować poszczególne instrumenty polityki fiskalnej?
4) scharakteryzować zadania polityki monetarnej państwa?
5) rozróżnić narzędzia polityki państwa?
6) scharakteryzować poszczególne instrumenty polityki monetarnej państwa?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
4.11. Ekonomia gospodarki otwartej
4.11.1. Materiał nauczania
Gospodarka otwarta to taka, w której dużą rolę odgrywają powiązania z zagranicą.
W gospodarce otwartej pojawiają się dwa nowe strumienie płatności, które powinniśmy
uwzględnić, chcąc ustalić efekt całorocznej pracy społeczeństwa. Po pierwsze, zagranica
kupuje dobra wyprodukowane w naszym kraju (jest to nasz eksport). Po drugie, część [ Pobierz całość w formacie PDF ]